Parafia prawosławna
Następnym wydarzeniem jest też to, że parafia miejscowa unicka na mocy Kasaty Unii stała się prawosławną. Rozegrało się wtedy wiele ludzkich dramatów – nie wszyscy parafianie bowiem chcieli „bez szemrania” przejść „na prawosławie”. Wielu z nich zasiliło też szeregi kościoła katolickiego – co też nie było łatwe ze względu na tzw. „przyciąganie na rusko” jak określają to starsi mieszkańcy. Polegało to niemal administracyjnemu przyporządkowaniu osoby do miejscowej parafii prawosławnej jeśli miała przodka (do 4 pokolenia!) wyznania tzw. „ruskiego” (przypuszczam że chodzi bardziej o unickie niż prawosławne) – co nie było wcale rzadkością. Sławne jest szczególnie „załatwianie” kartek do spowiedzi u organisty w Puszczy jeszcze w XX wieku! (katolicy Majdańscy należeli do tej parafii aż do wyświęcenia kościoła w 1919 r.) przez bardziej ustosunkowanych sąsiadów. Było to konieczne ze względu na konieczność posiadania takiej kartki – jeśli chciało się przystąpić do spowiedzi.
Może jeszcze wtrącę dwa słowa na temat słów opisujących świątynię – bo co jakiś czas powtarza się a to cerkiew, a to kościół. Samo słowo „cerkiew” ma bardzo ciekawą historię. Wywodzi się ono od greckiego „kyriakon” – co oznacza „Pański” (dom), natomiast słowo „kościół” wywodzi się z łacińskiego „castellum” i oznacza dosłownie „zameczek”. W języku polskim słowem cerkiew lub cyrkiew (w Majdanie mówiło się właśnie „cyrkiew”), określano wszystkie świątynie chrześcijańskie jeszcze w XIV wieku.
Jako że dostałem wiadomość o księżach posługujących w naszej parafii na przestrzeni lat 1873 – 1911 (oczywiście od niezawodnego Pana Wazdar’a) podaję zatem uzyskany wykaz:
- Prichodskij sviaszcziennik ‚Ioann’ Makar’ (Chołmskij greko-uniatskij mesjacesłov’ na 1873 god’: Majdan’ Kniażpol’skij (novo-uczrieżdiennyj prichod’)
- Prichodskij sviaszcziennik ‚Miron’ Gumieckij, (Chołmskij greko-uniatskij mesjacesłov’ na 1874 god’ Majdan’ Kniażpol’skij’). Liczba parafian: 1169 (w tym mężczyźni: 559; kobiety: 610)). W cerkwi w Soli – z powodu wakatu księdza posługę pełni ksiądz majdański.
- z powodu wakatu posługuje prichodskij sviaszcziennik z Soli – którym był ‚Sievierian’ Panasinskij. (Chołmskij greko-uniatskij mesjacesłov’ na 1875 god’): W skład parafii wchodzą też oprócz „Majdanu Kniażpolskiego” dd. Alieksandrov, Brodzjaki, Zanie, Korczev, Lipoviec, Margole, Rogale, Smólsko (prichożan oboego poła – 715).
- Sviaszcziennik Julian Sajkiewicz do Majdanu przybył ok. 1887 r. i pełnił posługę do 1897 kiedy to został proboszczem w Soli. Pochowany na naszym miejscowym cmentarzu w roku 1903 (zmarł w wieku 43 lat).
- Sviaszcziennik Nikołaj Vavriesjuk’ (Chołmskij narodnyj kalendar’ na 1911 g.) Sieło Majdan -Kniażpol’skij Cerkov vo imia cv. Nikołaja Czudotvorca (wieś Majdan Księżpolski Cerkiew pod wezwaniem św. Mikołaja Cudotwórcy). Miejscowości wchodzące w skład parafii: Alieksandrov, Lipoviec, Zanie, Rogale, Smólsko.
W latach 1903-1906 pobudowana została cerkiew prawosławna – w miejscu gdzie wcześniej stała poprzednia drewniana cerkiew zbudowana jako cerkiew grekokatolicka. Została wzniesiona w stylu bizantyjsko-rosyjskim. Przy prezbiterium znajduje się zakrystia, a przy nawie – kruchta, nad nawą jest wieża. W sąsiedztwie kościoła znajduje się cmentarz przykościelny, dawniej przycerkiewny. (Małopolska Północno-Wschodnia T. Glinka, A. Walenciak, P. Walenciak). J. Górak w pracy „Dawne cerkwie drewniane w województwie zamojskim”, o naszej świątyni pisze tak: „Cerkiew w Majdanie Starym jest największa z istniejących cerkwi na Zamojszczyźnie, a być może w Polsce. liczy 31,76 m długości. Pomimo że została zbudowana w pocz. XX w. jej orientacja, trójdzielność, drzwi na północnej i południowej ścianie nawy nawiązują do bardzo starych tradycji budownictwa wschodniochrześcijanskiego (Podziękowania dla Wazdar-a który chętnie udzielił mi informacji zarówno o parafii grekokatolickiej w Majdanie jak i o historii Majdanu oraz o Onufrym Kozłowskim).